Co to jest neuropsychologia dziecięca?

Neuropsychologia dziecięca to dziedzina psychologii zajmująca się badaniem związków między psychiką dziecka a aktywnością jego mózgu. W dzisiejszych czasach wzrasta liczba dzieci mających problemy z nauką i socjalizacją. Przyczyna tych problemów jest związana z nieprawidłowym funkcjonowaniem ośrodkowego układu nerwowego, a problemy zaczynają się w okresie okołoporodowym.
Funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego może ulec zaburzeniu w wyniku patologii w ciągu pierwszych trzech miesięcy życia dziecka. Im wcześniej zostanie postawiona diagnoza zaburzeń neuropsychologicznych, tym bardziej znacząca będzie korekta problemu.
Celem neuropsychologii dziecięcej jest badanie dojrzewania, kształtowania się organizacji mózgu dziecka w trakcie jego rozwoju. Problemy z mózgiem, z konkretną jego częścią, mogą często przejawiać się w agresywności lub nadpobudliwości dziecka.
Problemy z mózgiem u dziecka mogą wynikać z każdego uszkodzenia układu nerwowego, w wyniku czego dziecko powoli zaczyna raczkować, chodzić, ma trudności z opanowaniem mowy oraz nie potrafi się porozumiewać i nawiązywać kontaktów. Badania w tej dziedzinie nauki wykazały, że struktury podkorowe mózgu mają wpływ na rozwój psycho-emocjonalny i intelektualny dziecka. Formacje podkorowe należą do pierwszej jednostki funkcjonalnej mózgu i dostarczają energii dla aktywności umysłowej.
Zaburzenia procesów psychicznych i ich nieprawidłowości są wyraźnie widoczne w sferze ruchowej, tak że dzieci z czynnościową niewydolnością struktur podkorowych szybko się męczą, mało pamiętają i nie mogą się skoncentrować na żadnym przedmiocie czy czynności. Dzieci te mają również osłabione napięcie mięśniowe.

Zadania neuropsychologii dziecięcej.

Neuropsychologia dziecięca zajmuje się badaniem i korygowaniem problemów behawioralnych u dzieci, niepokoju, lęków, jąkania i tików. Z reguły rodzice z takimi problemami trafiają najpierw do pediatrów, którzy z kolei kierują dziecko do neuropsychologa.
Po postawieniu trafnej diagnozy specjalista opracowuje i stosuje neuropsychologiczne metody korekcyjne. Natychmiastowa pomoc specjalisty jest konieczna, gdy dziecko ma problemy motoryczne, które objawiają się słabą koordynacją ruchów i częstymi upadkami. Gdy umiejętności motoryczne są słabo rozwinięte, napięcie mięśniowe może być zarówno wysokie, jak i niskie. Dziecko ma duże trudności z czytaniem, pisaniem i nauką liczenia.
Badanie neuropsychologiczne dzieci przeprowadza się od 2,5 roku życia, przed tym okresem obserwację psychologiczną prowadzi się w zależności od wieku dziecka. Psycholodzy i pediatrzy nie potrafią prawidłowo zdiagnozować przyczyn zaburzeń rozwoju psychicznego u dziecka ze względu na brak specjalistycznej wiedzy. Na przykład diagnozą psychologa dotyczącą słabych wyników w nauce jest nieuwaga w klasie. Nieuwaga na lekcji może mieć jednak różne przyczyny, m.in. duże przemęczenie organizmu, trudności z koncentracją. Przyczyną wyczerpania jest niedobór energii doładowującej, za co odpowiadają głębokie struktury mózgu. W drugim przypadku dziecko nie jest w stanie kontrolować uwagi ze względu na możliwe nieprawidłowości w przedniej strukturze mózgu.

Zespoły neuropsychologiczne.

Zespoły neuropsychologiczne charakteryzują się występowaniem objawów i jeśli są znane rodzinie, najlepiej jest wcześnie szukać pomocy specjalistycznej. Ze względu na rodzaje zaburzeń u dzieci dzieli się je na pniowe i podkorowe. Zaburzenia podkorowe i pnia mózgu tworzą zespół dysgenetyczny.
1. Zaburzenia pniowe charakteryzują się nieprawidłowym funkcjonowaniem układu hormonalnego, dzieci z takimi zaburzeniami mają obniżoną odporność, diagnozuje się diatezę, ponieważ zarówno podkora, jak i rdzeń są dotknięte chorobą. Dzieci te często mają problemy ze snem, czasami cierpią na enurezę lub enkopresję. Występuje wyraźna dysharmonia w rozwoju dziecka z tymi cechami, zaburzona jest motoryka mała i duża. Psychologowie twierdzą, że taki przypadek kliniczny jest trudny do skorygowania w jakiejkolwiek formie.
2. Pod względem intelektualnym dzieci z deficytami podkorowymi są mniej poszkodowane, ponieważ kora podkorowa szybko reaguje na zaburzenia układu nerwowego i tworzy nowe połączenia, które kompensują te zaburzenia. Mowa tych dzieci jest wyraźna, nie mają one trudności z wymawianiem złożonych słów, dużo mówią. U dzieci z tymi zaburzeniami wady są korygowane przez płaty czołowe. Braki w rozwoju umysłowym są kompensowane przez połączenie płatów czołowych. W tym przypadku dzieci szybko się męczą, cierpią na częste bóle głowy, mają zaburzenia motoryki ogólnej, którym towarzyszy niezdarność w poruszaniu się, mają słaby aparat przedsionkowy. Cechami charakterystycznymi dla dzieci z zaburzeniami podkorowymi są także niska sprawność, słaba pamięć, rozproszona uwaga i nieczytelne pismo. Korekcja w tym przypadku daje dobre wyniki.

Korekcja neuropsychologiczna.

Korekcja neuropsychologiczna to zestaw technik stosowanych w celu zniwelowania odchyleń i deficytów funkcji umysłowych u dzieci od 3 roku życia. Korekcja neuropsychologiczna daje dobre wyniki u małych pacjentów:
a. którzy są nadmiernie impulsywni i nadpobudliwi;
b. którzy szybko się męczą;
c. którzy są roztargnieni i nieuważni;
d. którzy mają trudności z myśleniem, mówieniem, koncentracją uwagi i zapamiętywaniem;
e. którzy osiągają słabe wyniki w szkole.
Zdaniem ekspertów, z neuropsychologicznego punktu widzenia zaburzenia te mają wspólne korzenie: jest to brak adaptacji lub obecność niedostosowanych połączeń neuronalnych w mózgu.
Mózg dziecka kształtuje się w trakcie ontogenezy, a jego rozwój ma swój własny porządek, ze ściśle określonymi etapami. Naruszenie tych etapów, niezależnie od przyczyny, prowadzi do nieprawidłowego rozwoju mózgu, co oznacza, że wiele funkcji psychicznych kształtuje się w sposób zniekształcony lub nie kształtuje się wcale. W takich przypadkach wskazana jest neuropsychologiczna korekta zachowania dziecka.
Stosując wybrany zestaw ćwiczeń, neuropsycholog aktywizuje wszystkie obszary mózgu dziecka. Ćwiczenia ruchów gałek ocznych, jednoczesne ruchy kończyn, kołysanie, raczkowanie: te ćwiczenia wykonuje dziecko o prawidłowym rozwoju. Po opanowaniu tych ćwiczeń struktury mózgu dziecka zaczynają funkcjonować w takiej kolejności, w jakiej powinny funkcjonować od chwili narodzin.
Ćwiczenia wykonywane są w ściśle określonej kolejności, z wielką starannością i pod nadzorem dorosłych — jest to podstawa do uaktywnienia wyższych funkcji psychicznych, do których należą: emocje, uwaga, pamięć, myślenie, spostrzeganie, procesy samoregulacji. Ucząc się kontrolować ciało i jego ruchy, dziecko ma możliwość przezwyciężenia nieprawidłowych cech rozwojowych, trudności w szkole, samoregulacji i problemów behawioralnych.
Korekcję neurologiczną w dzieciństwie dzieli się na korekcję ruchową i korekcję poznawczą.
1. Korekcja ruchowa stymuluje obszary kory mózgowej odpowiedzialne za regulację ruchów, poprawę interakcji międzypółkulowej, rozwój asocjacyjnych połączeń mózgowych i reprezentacji przestrzennych.
2. Korekcja poznawcza przyczynia się do rozwoju umiejętności poznawczych i przezwyciężania trudności w nauce.